De spinnen van Louise Bourgeois

Louise Bourgeois maakte sculpturen van levensgrote spinnen, die vaak `Maman` heten. Ze staan op een aantal plekken in de wereld. Ik zag er vorig jaar een paar in het MoMa van San Francisco. Ikzelf denk bij spinnen helemaal niet aan moeders, ik ben niet echt bang voor ze, maar ze moeten niet ineens op mijn blote arm vallen. Hun webben zijn natuurlijk prachtig, zeker als er dauw op zit en als je ziet hoe sterk ze zijn, als de wind vat op ze heeft. En het is mooi om te zien hoe de spin vliegensvlug een gat repareert. Mijn eigen moeder deed me eerder denken aan een edelhert, met fluwelen ogen, een warm, zacht lichaam, een prooidier in een groep en op haar hoede. En hoe mijn kinderen mij als moeder zien? Mmm, geen idee! Je moeder zien als een spin, het wekte mijn nieuwsgierigheid.

Ah, Bourgeois' vroeggestorven moeder stond aan het hoofd van de reparatie-afdeling van de weverij van haar ouders, las ik. Ze restaureerde ook antieke wandkleden, dus ja, iets met draden en weven, daar kon ik me iets bij voorstellen.

The Nest uit 1994

En Bourgeois karakteriseerde spinnen als bijzonder slim, ijverig en krachtig beschermend. Die eigenschappen bewonderde ze in  haar moeder en streefde ze zelf ook na.
Ze identificeerde zich ook met spinnen in haar eigen werkwijze. Ze gebruikte het beeld van de spin die een beschadigd web repareert. Deze cyclus van maken, beschadigen en vernieuwen gebruikte Bourgeois zelf ook. Vrouwelijke spinnen hebben niet altijd een goed imago, ze steken, ze doden. Louise Bourgeois wilde de spin rehabiliteren. 


Er stonden in San Francisco een paar spinnen bij elkaar, van verschillende grootte. Onder één ervan kon ik staan, dat voelde prettig aan. Ineens zag ik het rek weer, waar mijn moeder de kleden op uitklopte en waar ik onder ging zitten, me beschermd voelde en de doffe klappen hoorde van de mattenklopper. Een witgeverfd rek met ronde, zwartgeverfde uiteinden. Wat zou ermee gebeurd zijn? Bestaan die dingen überhaupt nog?

De spinnen waren van metaal. Ik zag plaatjes van andere spinnen met gevlochten mandjes onder hun lijf met eieren erin. Er staat er een boven het graf van James Ensor. Maman waakt over het graf en is een ode aan de artistieke vruchtbaarheid.

Spiralen van Louise Bourgeois. Ze waren afgelopen zomer te zien in Museum Voorlinden in Wassenaar.

Louise Bourgeois' kunst verwijst naar haar leven. Ze vertaalt wat ze meemaakte.Thema´s als een tirannieke vader, maar ook iets als pleinvrees, zie je terug in universele thema's zoals angst, seksualiteit, onthechting en de relatie tussen vrouwen en mannen.
Ze maakte ook spiralen, die enerzijds verwijzen naar de draden in de weverij van haar ouders en anderzijds een symbool zijn van de de eeuwigheid van het leven.

Louise Bourgeois werkte haar leven lang gestaag door. Ze was afkomstig uit Frankrijk en zei dat haar kindertijd nooit zijn magie had verloren, net zo min als zijn drama. Ze woonde sinds 1938 in de VS. Ze heeft een groot oeuvre nagelaten van beelden, installaties, tekeningen, schilderijen en grafisch werk. Haar werk kenmerkt zich door de psychologische gelaagdheid, met emotionele spanning. Ze maakte ook afbeeldingen van moeders en dochters, waarin ze de mooie kanten liet zien, de toewijding en bescherming, maar ook de schaduwzijde zoals je schuldig voelen, woede en angst om verlaten te worden of om te falen. Hm ja, als (destijds) full time werkende moeder zijn dat  herkenbare aspecten van het moederschap.


Bourgeois zocht de publiciteit niet op. Na haar zeventigste kreeg erkenning. Ze overleed in 2010 op 98-jarige leeftijd.