Tuesday 14 September 2021

Bretonse gotiek

 

De torens torenen boven de oude panden uit

In Noord-Frankrijk zijn de gotische kathedralen gebouwd in de traditie die Abt Suger vestigde toen hij aan het begin van de twaalfde eeuw de Saint-Denis verbouwde. Abt Suger nam op dat moment de functie van de Franse koning waar toen deze op kruistocht ging. Suger verbouwde de romaanse donkere stoere Saint-Denis tot een kerk met een hoog plafond, dat gericht was op de hemel om de gelovige zicht te geven op het hemelse licht. Deze verticaliteit met hoge ramen leidde tot een revolutie in de architectuur, die trouwens pas in de vijftiende eeuw de misprijzende naam Gotiek kreeg. Naamgever Vasari verwees ermee naar het volgens hem barbaarse volk, de Goten, dat immers het einde van het Romeinse Rijk had bewerkstelligd. Het zegt iets over hoe hij de bouwstijl zag: volgens Vasari werd er in de middeleeuwen geen recht gedaan aan de verworvenheden uit de oudheid van Grieken en Romeinen. 

 

Omstreeks 1150 was het gebied waar de gotische stijl werd toegepast nog maar klein. Het omvatte alleen het gebied van Parijs en omgeving, een gebied dat gold als het Koninklijk domein van de Franse vorsten. Honderd jaar later was de kunst in geheel Europa gotisch geworden; van Sicilië tot Ierland. Slechts her en der domineerden nog restanten van de romaanse stijl. Omstreeks 1450 begon het gebied waar de gotische stijl werd toegepast trouwens weer te krimpen om vanaf 1550 niet meer toegepast te worden. De gotiek begon dus met architectuur. Pas sinds zo'n honderd jaar is men ook gaan spreken van gotische beeldhouw- en schilderkunst, die in verschillende regio's verschillende bloeitijden had.

Finistère is het prachtige departement in Bretagne, dat ver de zee insteekt en is het westelijkste puntje van Frankrijk, met Quimper als hoofdstad. De stad bevindt zich in het zuiden van het departement. De stad staat bekend om de Bretonse cultuur die er nog volop leeft. Quimper beschikt over een mooi oud centrum met als middelpunt de Place Saint-Corentin. Op dit plein kun je de Kathedraal Saint-Corentin vinden, vernoemd naar de eerste bisschop. Deze middeleeuwse kerk is een voorbeeld van de gotische bouwstijl en je kunt er allerlei mooie kunstwerken bewonderen. Dit juweel van Bretonse gotische kunst  werd gebouwd  op de fundamenten van een ouder gebouw. De bisschop besloot tot de bouw in 1239, nog geen vijftien nadat in Beauvais, in het Koninklijk domein van de Franse koningen, gestart was met de hachelijke onderneming om het hoogste koor te bouwen. De Saint-Corentin werd, twee eeuwen later, wél voltooid en is, ondanks de bouwduur, een harmonieus gebouw. De architectuur was geïnspireerd door de bouwstijl rond Parijs - te zien in het transept en de drie lagen (bogen, triforium  en galerie) - en vormde op zijn beurt inspiratie voor andere kathedralen in Bretagne. Toch is de kathedraal duidelijk stoerder dan de eerste lichting kathedralen, en is daarmee de voorloper van een regionale stijl. De anglo-Normandische invloed is te zien in de dikkere muren en de decoratiestijl, met zware omlijstingen. In het exterieur leiden verticale geprononceerde lijnen de aandacht af van de steunberen. 

Symboliseert het koor het geknakte hoofd van Christus?
 

Bijzonder is dat het koor niet uitgelijnd is achter het schip, wat volgens één theorie de positie van het hoofd van Christus aan het kruis symboliseert, maar het zou ook kunnen dat de conditie van de ondergrond geen andere positionering toeliet. Binnenin vormen de glas-in-loodramen van de kathedraal een bijzonder rijk geheel, gerealiseerd door welvarende families van de stad. De kerk bevat ook een middeleeuws altaar, een preekstoel en grafplaten.

De verschillende takken van de pelgrimsroute naar Santiago


 

Quimper was een belangrijke plaats op een vertakking van de pelgrimsroute naar Santiago, een tak die vanuit Engeland langs de kust voerde. Zo was de kerk onderdeel van het Roomskatholieke systeem om pelgrims in het vooruitzicht te stellen dat ze de hemel konden bereiken als ze aflaten kochten tijdens hun tocht naar Santiago.  

De bisschop schenkt de kathedraal aan Maria en Christuskind
 

 

 

De kathedraal heeft te lijden gehad van de plunderingen tijdens de Franse Revolutie: heiligenbeelden zijn er nauwelijks meer te vinden, maar nog wel familiewapens. Volledig gerestaureerd tussen de jaren 1990 en 2000, trekt de kathedraal Saint-Corentin vandaag veel bezoekers, vooral dankzij de torenspitsen die meer dan vijfenzeventig meter hoog zijn. De fresco’s van de koepel zijn gerestaureerd, het gebrandschilderd glas heeft haar glans terug, en het meubilair is opnieuw verguld.