Huizen als Gesamtkunst

Toen ik afgelopen week in Villa Sonneveld was, kreeg ik flash backs van een eerder bezoek aan Jachtslot St. Hubertus. Beide Gesamtkunstwerken, gebouw en inrichting, stoffering en, in het geval van het Jachtslot, ook tafelzilver en de inrichting van de omgeving, als een geheel om de levenskwaliteit van de bewoner te bevorderen. Indrukwekkend en wat een verschillen in stijl en sfeer! Toch zijn ze niet lang na elkaar gebouwd.
Villa Sonneveld bekeek ik na afloop van mijn cursus in Rotterdam. In de cursus vertellen we elkaar wat we hebben gezien en geven we tips. Villa Sonneveld bereik je door een kaartje te kopen in naastgelegen Nai. Het is het huis voor het gezin van een directeur van de Van Nelle-fabriek. De directeur, geïnspireerd door zijn reizen in Amerika en de Van Nelle-fabriek, besluit hun donkere huis aan de Heemraadsingel in te ruilen voor licht, lucht en ruimte.
Het huis is in 1933 opgeleverd met de nieuwste technische snufjes.

Er zijn meerdere badkamers, een douche met zes sproeikoppen, een geluidssysteem en een lift. Het is functioneel en comfortabel.

De Gispen meubels zijn aangepast aan het huis. Onder de tafel zitten belletjes om het personeel op te roepen.

Het doet me aan de Thunderbirds denken. Ook daar woonde de familie Tracy in een ruim, comfortabel huis en leek geld geen rol te spelen. Ik zie Lady Penelope een cocktail drinken en Parker vragen om de Rolls voor te rijden naar het bordes van de inpandige garage.
In 1920 werd Jachthuis St. Hubertus voor de familie Kroller Müller opgeleverd. Ik ging er heen met mijn verjaardag, een uitje met mijn vriend die ik drie weken ervoor had leren kennen. Wat lijkt het lang geleden. Ik ben nu bijna weer jarig.

Monumentale vormen van geglazuurde stenen

Berlage ontwierp het met als grondvorm het kruis van St. Hubertus, de jager die oog-in-oog kwam te staan met een hert met lichtend kruis. Het kruis is in de toren verwerkt. De inrichting is monumentaal. Geglazuurde tegels, kassette-plafonds, zware lampen en meubels.

De jacht is overal aanwezig

Sint Hubertus en het hert zijn ook in glas-in-lood gemaakt

Voor die tijd is het Jachtslot ook van alle comfort voorzien, zoals luxe badkamers, elektriciteit en ook een lift.
Toen ik binnenkwam gaf het me een gevoel alsof ik te veel had gegeten. Het duurde even voor ik me er prettig voelde. Alsof je moet opgaan in de sfeer van het huis. Ik kon me ineens voorstellen dat de makers van Gesamtkunstwerken soms ook de kleding van de bewoners ontwierpen. Na een tijdje voelden de kleurontwerpen (van Bart van der Leck), vooral het vermiljoen, en de fluwelen stoffen, weldadig aan.
Beide huizen hebben een centraal gestuurd systeem om de klokken keurig op tijd te hebben. Iets waar we ons nu niet meer om zouden malen.

Geschilderd panorama

Een leuke bijkomstigheid van een verhuizing is dat er weer nieuwe musea in de buurt zijn. Bij mij in de omgeving zijn er honderden. Alleen al in Den-Haag zijn er tientallen. Ik sta te popelen natuurlijk om al dat moois (nog eens) te zien.
We gingen naar Den-Haag, naar Mauritshuis, Escher en Panorama Mesdag. Panorama Mesdag leek mij een curiosum, dat je eens gezien moest hebben. Een cultuurhistorisch monument.
Sinds het einde van de achttiende eeuw waren allerlei panorama's in Europa publiekstrekkers. De Slag bij Waterloo was destijds een commercieel succes, een spektakelstuk. Op die golf ging een Belgische onderneming mee en gaf in 1881 Mesdag de opdracht een panorama te maken. Ik lees dit in het boek van Jos. De Gruyter uit 1968 over de Haagse School, dat mijn vader me nagelaten heeft.

Het schilderij is 120 m. lang (in het rond) en 14 m. hoog en het oudste panorama dat nog op zijn oorspronkelijke plek hangt. Dat is trouwens te danken aan Mesdag zelf. Zijn panorama bleek geen commercieel succes en de Belgische onderneming ging tot liquidatie over. Mesdag besloot het gebouw en panorama zelf te kopen.

Het zand dat tussen het platform en het doek werd gestort moest dezelfde kleur hebben als het geschilderde strand. In het zand zijn helmgras, netten en een strandstoel geplaatst.

We lopen door Den-Haag langs allerlei galerieën en antiekwinkels. Panorama Mesdag is te zien aan de Zeestraat, naast een nieuw hotel. Het is net schoongemaakt, want door de bouwwerkzaamheden is het doek stoffig geworden.

We zien een aantal schilderijen van Willem Mesdag en Sientje Mesdag-Van Houten. Strand, bomschuiten, beschadigde bomschuiten, stillevens.
Dan lopen we door een donkere gang, met een paar ruitjes, waar je de ophanging van het doek kunt zien. Een wenteltrap omhoog en dan zijn we er.
Wow, het is prachtig. Ik zie eerst de gebouwen, de voorganger van het Kurhaus. Prachtig de diepte die je ziet. Het schilderij is fascinerend. Het strand, de zee, de lucht, het dorp Scheveningen.

Mesdag moest het schilderij in vier maanden maken. Breitner schilderde de cavalerie. Sientje Mesdag schilderde het vissersdorp.

Je staat op een platform en er is zand gestort in het deel naar het doek. Het is alsof je op een duin staat. Maar ook weer niet. Er is daglicht, maar wat het voor mij een vreemde ervaring maakt is dat er geen beweging is. Geen golven die op het strand aankomen, geen vogels, de cavalerie staat stil.
Het is een prachtig beeld van de vissersplaats Scheveningen. Het is echt een schilderij. Een prachtig zeegezicht. Gelukkig maar.

Mesdag schilderde zee, strand en boten. Theophile de Bock maakte het duinlandschap.