Inside San Gigminano

In San Gigminano is het natuurlijk heerlijk om door het stadje te lopen. Maar ook binnen is er veel te beleven. Eeuwenoude fresco's lokken je van het terras naar binnen.
De stad is al van verre te zien. Er zijn nog 13 torens, ook nabij Volterra en Tavernelle is de gekroonde heuveltop goed herkenbaar.

Hoe zal het aanzicht geweest zijn toen er 75 torens waren? Je kunt de maquette bekijken en je ziet het op het schilderij van de heilige die San Gigminano in zijn hand houdt.

Ook Ghirlandaio schilderde de stad met de torens. De stad is te zien op een fresco in de Collegiata, de kerk, in de kapel gewijd aan Santa Fina. Ghirlandaio schilderde er een fresco van Santa Fina met op de achtergrond de stad. Daarmee bracht hij diepte in de schildering, iets nieuws in die tijd.

Er zijn verschillende lezingen over de functie van die torens: dienden ze om de lange doeken die met saffraan geverfd waren te drogen te hangen of was het machtsvertoon van de vele rijke families in de stad? Aan de buitenkant moeten kleurige banieren gehangen hebben. Als ik me dat voorstel, zie ik de decors van de klassieke film Spartacus voor me. De stad van witte en roze steen is nu prachtig, maar in de Middeleeuwen moet het er nog indrukwekkender geweest zijn: je liep er in een het woud van kleurige torens. Zeker als eens in het jaar het feest van Santa Fina werd gevierd en de stad met bloemen werd versierd. Fina stierf op 15- jarige leeftijd aan haar ontberingen. Ze at amper en had haar leven gewijd aan bidden. Al snel na haar dood werd ze vereerd met een kapel in de Collegiata en het feest dat nu nog steeds wordt gevierd.

De rijke families waren machtig, maar luisterden naar de inwoners van de stad. Ze overlegden al aan het eind van de dertiende eeuw met een raad van 1200 burgers. Het eeuwenoude gemeentehuis en het huis van de Podestà, de machthebber, ademen historie. Dante sprak hier een beroemde rede uit, in een zaal met een prachtig fresco van de Tronende Madonna. Wonderlijk, religie in de raadzaal? Met de ogen van nu wel. Toen herinnerden de vele schilderingen met Maria de machthebbers eraan dat alleen met de hulp van Maria goede besluiten genomen konden worden.

In de Renaissance werden voor het eerst portretten gemaakt van welgestelde burgers. Pas veel later zag je taferelen van het dagelijks leven op schilderijen. De beroemde portretten van een echtpaar uit Urbino werd in 1465 gemaakt. Piero della Francesco maakte de portretten die bekend zijn geworden onder de naam Montefeltro-diptiek. Ze zijn gedetailleerd geschilderd, je kunt bij de man goed zien dat zijn neus eens gebroken was geweest. De vrouw draagt kostbare sieraden en kleding. Van portretten nog geen spoor in de raadzaal in San Gigminano. Maar in het huis van de Podesta kun je scènes uit het dagelijks leven uit het begin van de veertiende eeuw zien. Ze gaan over het huwelijk. Naast een fresco met een huwelijksceremonie zien we op een ander een man en een vrouw in bad.

De fresco's zijn van Memmo di Filipuccio. Op het laatste zien we een man in bed stappen. Er ligt een vrouw in het bed. Een bediende houdt het gordijn van de alkoof omhoog, wat de indruk versterkt van een inkijkje in het privé-leven van dit echtpaar.

Deze fresco's zijn zo'n 135 jaar ouder dan de Montefeltro-diptiek waar het Uffizi in Florence, terecht, zo trots op is.

Toscane ontdekken

De telefoon wordt niet beantwoord. Mijn vriend maakt een foto en ik loop een beetje te dralen, hopend op een verrassende wending. Ik voel mijn hart in mijn keel kloppen. Op het bordje staat dat hier, in het klooster van Badia in Passignano, een Ghirlandaio te zien is!

Dé Ghirlandaio, leermeester van Michelangelo. Ghirlandaio maakte in de vijftiende eeuw fresco's in heel Toscane. Ook in dit kleine gehucht maakte hij een schildering op de natte kleilaag op de wand van de eetzaal. We zagen een paar van zijn fresco's in Florence, onder meer in de beroemde Dom. Er staan er meer op het lijstje: in San Gigminano, eveneens in de Dom en in Pisa en Volterra.
Michelangelo was voor hij 17 was in de leer in de werkplaats van Ghirlandaio, dus lang voor hij Piëta's beeldhouwde en voor de Paus hem vroeg de aanraking van Adam en God opru het plafond van de Sixtijnse Kapel in Rome te schilderen. Ghirlandaio stond aan de basis van de renaissance. Hij was ook in dit dorpje, in het versterkte klooster, aan het werk.

Badia in Passignano

 We rijden de Chianti-route en zagen op de kaart dat zich dicht bij ons appartement een oud klooster bevindt. We rijden er naar toe en lezen op een keurig bordje, tot onze verbazing, dat zich binnen de muren dit fresco bevindt. Er staat een telefoonnummer bij.

Het grind knerpt. Er komt een grijze auto aanrijden. Er stappen drie mensen uit, de chauffeur laat de motor draaien. "Ha, er gebeurt iets", denk ik. "Zouden we dan toch..."

Een vrouw met lang zwart haar maakt grote gebaren. Ze praat Amerikaans, loopt op hoge hakken door het grind en drukt op een bel. Een minuutje later gaat er boven een raam open. Er gaat een man uit het raam hangen. Ze praat Italiaans met hem.
Mijn vriend begint een praatje met haar. Ze is Christina, een Amerikaanse Italiaanse, ze leidt Amerikanen rond in Toscane. Ze wil hen het fresco van het Laatste Avondmaal laten zien, dat in de refter van het klooster hangt. Ghirlandaio heeft het geschilderd. 'Ken je hem?', vraagt ze. Het fresco is gerestaureerd, haar Amerikaanse vrienden hebben de restauratie gesponsord. Net op tijd, want het klooster heeft een veelbewogen geschiedenis. Eerst een benedictijner orde, toen verkocht aan de plaatselijke grootgrondbezitter, die de monniken toestond er te blijven wonen. De monniken kochten het terug, maar later kwam het in handen van een Poolse graaf die het naar zijn smaak verbouwde en er graag feesten gaf.

De man, die eerder uit het raam hing, doet de deur open. We lopen mee. Hij vertelt wat we net al hoorden van Christina. Ze vertaalt het gedwee en alsof ze het voor het eerst hoort, in het Engels. We lopen langs de wapens van de graaf en zien dan, nadat er een deur is opengegaan, 10 meter breed, Het Laatste Avondmaal. We lopen de refter, de eetzaal van de monniken, binnen. Christina vertelt dat de monniken niet spraken tijdens de maaltijd. Een van hen stond op de kansel en las voor uit de Heilige Schrift. Het Laatste Avondmaal van Jezus, voor hij gekruisigd werd, heel toepasselijk voor deze plek. 

Het is een rustig fresco, met prachtige gezichten van de discipelen en Jezus. En de details! Karaffen, glazen,een blauwe schaal, kazen, brood en bestek. Alsof je zo aan kunt schuiven. In de vloer is duidelijk het perspectief te zien. Dat was een heel nieuwe schildertechniek, onbekend in de Middeleeuwen. In de schilderkunst werd met nieuwe wetenschappelijke kennis geëxperimenteerd. Ernaast hangt een nogal schreeuwerig bord met de namen van de sponsoren van de restauratie.

We zijn sprakeloos. Kunnen het bijna niet geloven. We lopen naar buiten, na de monnik een tientje in zijn hand gedrukt te hebben. We bedanken Christina. 'It's a pleasure', zegt ze. Ze geeft ons een kaartje, stapt in de auto en weg is ze. 

Thuis in Romita vertellen we wat we beleefd hebben aan Valeria, onze gastvrouw. Ze is verrast, meestal is de deur gesloten. Ze bevestigt dat het echt waar is wat we zagen. En ze vertelt dat we het klooster kunnen zien vanaf onze veranda. Het klooster is een heuvel verderop.

O, but it's art!

Welkom bij 'O, but it's art!', mijn blog over belevenissen in de kunst.

Kunst is overal, je ziet het als je het doorhebt. In musea natuurlijk, daar ben je erop bedacht. Maar ook overal om je heen. Voor ik in een discussie beland over wat kunst is en wat niet, geef ik een voorbeeld van wat ik bedoel en wat mijn bedoeling is.
De naam van deze blog is ontleend aan een keukenkastje in een Delftse studentenflat. Op een deurtje was een Liechtenstein geschilderd, met in het wolkje deze uitspraak. Ik was daar zeker dertig jaar geleden, maar Liechtenstein ben ik nooit meer vergeten.

In deze blog praat ik met je over kunst. Over wat ik dagelijks zie en op vakantie, over mijn belevenissen in museum Gouda, waar ik rondlieder ben en over wat me opvalt, bezighoudt en boeit.
Kunst heeft natuurlijk vele uitingsvormen. In eerste instantie gaat het bij mij over schilderkunst, met een voorkeur voor oude schilderkunst, klassiek, middeleeuws, Renaissance en over moderne kunst.

Ik ben een liefhebber, geen professional. Ik heb al lang belangstelling en dat wordt eerder meer dan minder. Ik check de feiten zo veel mogelijk, maar zal er wel eens een jaartje naast kunnen zitten. Het gaat mij om het plezier in kunst. Daar bedoel ik trouwens niet mee dat kunst wat mij betreft alleen hoeft te behagen. Het gaat mij er om wat kunst met je doet. Voor mij is het altijd belangrijk geweest. Laatst zei iemand tegen me dat ik het nodig heb om in balans te blijven. Dat is zo, een leven zonder kunst, dat lijkt me geen pretje. Ik ben benieuwd hoe dit bij mij werkt. In de blogs ga ik hier naar op zoek. En ik ben heel benieuwd of jij dit ook hebt en hoe het bij jou werkt.

Het is heel leuk als jij er ook iets van vindt en reageert.