Grote kunst, size matters

In de VS hield ik rekening met grote bomen, grote auto's, grote porties, sloten koffie, dikke mensen. Maar grote schilderijen? Dat was niet het eerste waar ik aan dacht. Maar in het Moma in San Francisco zagen we veel grote doeken.
Naast de thrill om nu in het echt te zien, wat ik alleen van plaatjes kende, bijvoorbeeld "Elvis" van Andy Warhol, "Paintings on the wall" van Sol Lewitt en "Live ammo (Tzing!)" van Roy Liechtenstein, zag ik ook werk van Amerikaanse kunstenaars met wie ik nog niet zo bekend was.

Andy Warhol, Dolly Parton and me. Of zoals de Amerikanen zouden zeggen: Me, Andy Warholl and Dolly Parton.

Roy Liechtenstein's commentaar op oorlogsvoering.

Zoals Chuck Close, wiens portretten larger than life zijn. "Agnes" uit 1998 bijvoorbeeld meet 259 x 213 cm. Hij maakt een polaroid en vergroot het met een raster uit. De hokjes zijn met roze, groen en blauw mozaiek-achtig beschilderd. Van dichtbij zie je niet wat het voorstelt, zijn ze een abstract feest van kleur en op afstand zie je een heel precies portret. Ik zag pas echt hoe goed de detaillering was toen ik terug kwam lopen van een andere zaal. Vier reuzeportetten, die de geportretteerde Agnes zelf als superhuman beschreef. Wat ik zag was monumentaal en intiem tegelijk.

Agnes

"Bracket" uit 1989 van Joan Mitchell meet 270 x 471 cm.  Het is een drieluik met wervelende vormen en prachtig van kleur. Volgens de catalogus het spel van zonlicht op bomen en bloemen en de lucht erin en omheen. Is het een landschap? Ik vind het meer een herinnering aan wat je voelt als je op een zomerse dag de deur uit stapt, als je ogen moeten wennen aan het felle licht. Het is zo groot, dat ik dat ook werkelijk voelde en met mijn ogen knipperde. Mitchell schilderde 's nachts, dat kon ik me dus wel voorstellen, ze schilderde haar herinnering.

Het was de eerste keer dat ik werk van Elsworth Kelly zag, en wel meerdere zalen met grote werken. Ik was heel nieuwsgierig naar de heldere vormen en primaire kleuren. Ik werd er rustig van en voelde verwantschap met Mondriaan's vlakken, kleuren en streven naar harmonie. Hij wilde eerlijk werk maken, ontdaan van het "I made this". Alleen dan kon je de ware bedoeling begrijpen en voelen, vond hij. Het was heel fijn om in die zalen te zijn. Verrassend was Cité, 20 panelen met zwart-witte banen, waardoor je het idee krijgt van een wapperende vlag. Hij had gedroomd dat hij op een steiger staand, dit werk maakte met kinderen. Wakker geworden knipte hij vormen uit  en rangschikte ze net zo lang tot hij het beeld had gekregen dat hij in zijn droom zag.

Een schoolklas bespreekt Cite van Elsworth Kelly.

De grote schilderijen kwamen heel mooi tot hun recht. Maar wat wil je ook, het was een heeel groot museum.

De natuur is de leermeester van de kunst

Natuur, ik ben er altijd dol op geweest. Lekker door de polder fietsen, bloemen natekenen die in het moerasje naast ons huis stonden of een herbarium maken voor biologie, ik deed het met plezier. Tijdens wandelingen vertelde ik mijn kinderen geduldig hoe alle planten heetten, zoals mijn moeder ook deed. De natuur in de bergen vond ik ook mooi, helemaal toen we beren en walvissen zagen in Canada.
Nu in de VS hebben we verschillende nationale parken gezien en wat waren ze prachtig!
Ik zag het licht, waar zo veel schilders door gefascineerd zijn in Zion National Park.

Ik zag het surrealisme van Dali in de grillige oranje rotsen van Bryce National Park.

De rotsen leken soms op kathedralen en op Gaudi's Sagrada Familia en Parc Guell.
In Yosemeti zag ik fantastische vergezichten en watervallen, die me aan Cezanne deden denken.
En de Grand Canyon! Moeilijk te schilderen, maar ik zag er mooie aquarellen van. En ik zag de Black Canyon, heel steil en donker, met een geaderde rotswand, een painted rock.

In Mesa Verde zag ik een kasteel onder een rots hangen, een landschap zoals Delvaux en Willink dat schilderden.

In Canyonlands bloeide de woestijn. We zagen bloeiende yucca's, lupines, riddersporen, akeleien, alpenroosjes, zonnebloemen en de cactussen bloeiden geel, roze en rood.

Ik moest denken aan Monet die eens 90 doeken tegelijkertijd beschilderde van zijn tuin in Giverny.
Arches deed me aan Escher denken en de eeuwenoude ceders waren de eerbiedwaardige enten van Tolkien.

Vandaag waren we in de Rockies. We zagen er herten, elanden, dikhoornschapen en een marmot. Net de bezielde dieren van Franz Marc.
En het is zo geweldig mooi dat we er morgen nog een dag naar toe gaan. En niet naar de musea in Denver. Die moeten maar even wachten.
Omdat ik als kind al zo dol was op natuur, had ik een abonnement op het tijdschrift van Artis. En bij Artis wisten ze het al. Artis natura magistra. De natuur is de leermeester van de kunst.

Kunst op de rotsen

Als het enigszins kan, kijk ik naar grottekeningen. Van Zuid-Frankrijk, de grottes de Niaux, tot Alta in Noorwegen. Fascinerend, die tekeningen op rotsen gemaakt door mensen van wie we vaak maar zo weinig weten. Ook hier, in de Verenigde Staten, zag ik ze. Petrogliefen en pictographs, de ene geetst op donkere ondergrond, de ander getekend op een rots.
Vandaag zagen we Newspaper Rock in Canyonlands National Park.

Er is weinig bekend over deze grote rots met tekeningen. Ze dateren van 2000 v Chr tot 1300 na Chr, dat is een enorm lange tijd. Ze zijn gemaakt door de native americans en zij noemden de rots tse ha ni, de rots die een verhaal vertelt.
Je ziet er herten, een man op een paard, voeten, steenbokken, een buffel, cirkels, van alles. Mysterieus. Ze prikkelen de verbeelding over de mensen die ze gemaakt hebben.

Veel van die rotstekeningen kun je moeilijk bereiken. Ze liggen diep in een kloof en er zijn geen wegen in de buurt. Ze vertellen het verhaal van mensen die in extreme omstandigheden met de natuur leefden. In woestijngebieden met hoge temperaturen en soms jarenlange droogte of juist overstromingen. Ze liepen blootsvoets of met slippers gemaakt van yucca-vezels in de steile kloven. Eerst als nomaden, die aten wat er te vinden was. Herten, konijnen, een soort rijst, zaden en planten. Later gingen ze pompoenen, bonen en mais verbouwen. Er was veel kindersterfte en mensen werden nauwelijks 40. Het was een wankel evenwicht. Ook ziektes of succes konden het verstoren. In Mesa Verde woonden op een gegeven moment waarschijnlijk zo'n 35.000 mensen in de grotwoningen onder overhangende richels.

Er waren opslagplaatsen voor de mais en bonen die over waren.

Een voorraadschuur in een rots in Cayonlands National Park

De kindersterfte nam af en andere stammen trokken er naartoe. Toen het jaren achtereen droog was konden al die monden niet meer gevoed worden. Veel mensen trokken weg of ze overleefden het niet.
Van de nomadisch levende volken zie je nog wel mandjes en van de landbouwers aardewerk. Je vindt ze nog steeds in winkels en stalletjes naast de weg, net als sieraden.
De rotstekeningen vertellen nog steeds het verhaal van de leefomstandigheden van de native americans.

Kitsch en kunst

In de kitschtempel van de wereld ging ik op zoek naar kunst.
Geloof het of niet, maar ons hotel in Downtown Las Vegas staat naast een museum. Het is een museum over de georganiseerde misdaad. Cultuurhistorisch interessant, maar niet zozeer vanwege de kunst. Zou Trump er al een plek hebben?
Heel Las Vegas is een cultuurhistorisch monument natuurlijk. Downtown zagen we oude neonreclame en er zijn nog een paar oude casino's.

Een zwaaiende cowboy downtown Las Vegas. In Nevada was gokken legaal. Toen  de Hoover Dam werd gebouwd werd Las Vegas populair

Kunst zou ik het toch niet willen noemen. In de hotels aan de Strip zag ik Italie, in de hotels Caesar's Palace, the Venetian en Bellagio en wat Egypte in Luxor.
In Luxor was een museum, volgens ons boekje, waar met authentieke materialen het graf van Nebukadnezar was nagemaakt. Ik was er benieuwd naar, ben nooit in Egypte geweest. We gingen op zoek, gingen via de sfinx het hotel binnen en kwamen in een piramide.

Ik zag wat hierogliefen, maar toch vooral duizenden gokkasten en honderden eettentjes. Ik vroeg waar ik het museum kon vinden aan een dame van de beveiliging. "That ain't no longer here m'dam", antwoordde ze. He jammer, het museum had het onderspit gedolven.
Misschien in het Bellagio? Daar moest een Gallery of Fine Arts zijn, waar eens Picasso's te zien waren. We bezochten eerst het Venetian. De plafonds bij de ingang waren bont beschilderd. We kwamen langs gondels met motertjes, pleintjes met fontijnen, straten met avondwolken op de plafonds en doges als living statues. Hier had je inderdaad geen idee of het dag of nacht was en kon je 24 7 shoppen en gokken.
In het Bellagio werd de Gallery of Fine Arts aangegeven op richtingaanwijzers. Het bestond nog! Het lag naast het zwembad. Helaas, er hingen zware gordijnen voor de ingang. We konden er niet in. Toch ook opgeheven?

Een gezellig Italiaans plein met terrassen

Dat beloofde niet veel goeds. Mm, het was gesloten omdat er een tentoonstelling werd voorbereid. Een tentoonstelling over hedendaagse Japanse kunst. Opening over een week.

Tevreden gingen we een capuccino drinken in Paleo, waar de vlaggen van een aantal Sienese stadsdelen hingen. Kunst in Las Vegas. Toch gevonden!

Historische musea

Ik dacht: we dompelen ons in San Francisco onder in de kunst, de rest van de reis brengen we door in de natuur. Maar nu, na nog geen week, heb ik al weer vijf musea bezocht (en veel natuur gezien trouwens).
We kwamen onderweg een paar musea tegen, er was er een tegenover ons huisje en er is er nu een op het terrein van het hotel. De meeste zijn gesloten, maar dat maakt eigenlijk niet veel uit, buiten valt er ook veel te genieten.
Een museum bestond uit een oude goudmijn, een ander had een historische route, een heritage trail, met een oude brandweerauto en een opnieuw opgebouwd huis van de plaatselijke schooljuf. Vandaag zagen we voertuigen die getrokken werden door muilezels, waarmee ze van de Mojave-woestijn naar Death Valley gingen om borax te delven. Toevallig had Pieter me eerder vandaag verteld dat er in Mojave-woestijn nu nog wilde ezels leven die afstammen van de ezels van de pioniers.

20 ezels trokken de karren van Death Valley, de heetste plek op aarde, naar de Mojave-woestijn, een tocht van 10 dagen

In het Ahwahnee-hotel in Yosemite zagen we mandjes en kleden, gemaakt door de indianen die er leefden.

De musea bieden een fantastisch inkijkje in de geschiedenis van dit land. Het wilde westen komt weer tot leven. Ik las dat de vrijwilligers van het museum de eerste saloon van het dorp weer gingen reconstrueren, want hij had toevalligerwijs op het terrein van het huidige museum gestaan. Er stond een foto bij van een klein gebouwtje, een soort snackkar, waar een paar mannen met opgestroopte mouwen en bretels, gezellig zaten te pimpelen.
De heritage trail liep langs een beekje. Niks bijzonders dacht ik tot ik las dat het de plaatselijke sloot (ditch) was, die het dorp voor het eerst van water had voorzien.
De vrijwilligers waren bezig het huis van de schooljuf in te richten. In het museum zag ik oude uniforms hangen, er stond meubilair en er was een beeld van rood cederhout.

In Museum Gouda is ook veel ouds te zien. Het museum is gevestigd in een oud gasthuis. Je kunt er de apotheek en de chirurgijnsgildekamer bekijken.
Maar net als hier in de VS zijn er ook allerlei overblijfselen van oude gebouwen op het terrein te vinden. Bijna te veel om op te noemen. Zo is er een, opnieuw opgebouwd, poortje, met een beeltenis van de opstanding van Lazarus, er is een plaquette met een afbeelding van Erasmus, er zijn altaarstukken, gevelversieringen, zes schutterstukken, rouwborden uit de kerk, goudleerbehang uit een herenhuis, speelgoed dat de boeren in Waddinxveen in de wintertijd maakten en onze meest recente aanwinst is de neon-reclame van een oude Italiaanse ijssalon.
Tot nu toe vertelde ik er over de apotheek en de chirurgijns. Nu kan ik niet wachten om ook die andere dingen te laten zien en de geschiedenis van Gouda tot leven te wekken.