O, but it's art!: Bij kunst in Portugal

Ik zag Portugal vooral als een armlastig Zuideuropees land waar veel EU-geld in is gestopt en waar de crisis hard heeft toegeslagen. Mijn man is al lang fan. Hij zegt vaak dat hij weinig van kunst weet, maar in Portugal zei hij "Kijk eens naar de manuelistische stijl." Ik keek hem met een lege blik aan. "Welke stijl?" De rollen waren omgedraaid. Na een paar bezoeken worden het karakteristieke van het land en de roemruchte geschiedenis meer en meer onthuld. Zoals vaker ontdek ik de geschiedenis aan de hand van de kunst. Het land heeft zo'n eigen sfeer.

De tegels, de azulejo's, geven sfeer binnen en buiten. In en op woningen, (metro)stations, restaurants uitzichtspunten en kerken, je ziet ze overal.

In Sintra zijn in het koninklijk paleis heel veel tegels te zien.

Met geometrische patronen, die je meteen aan Escher doen denken, maar ook historische scenes en natuur- en landschapsbeelden. Ze herinneren aan de Moorse periode, dat was van de 8e tot de 12e eeuw, maar de bloeiperiode was in de 18e eeuw. Je ziet ze zo veel, voor mijn gevoel hebben ze de schilderkunst verdrongen. De schilderijen vallen minder op, vooral in de kerken, waar je aandacht ook wordt getrokken naar de dramatische en aangeklede beelden.

Maria, het kind en Jozef in her Hieronymus- klooster in Lissabon.

Jachttaferelen in Sintra

De tegels zijn vaak ook schilderijen, zoals de historische tableaus in de miradors, de uitzichtspunten en stations, zoals in Porto.

De architectuur is vaak stoer. De Se's, kathedralen, lijken forten, vierkant, bruin met weinig versiering. Sterker: die functie hadden ze ook. De azulejos verzachten. In de Se in Lissabon bijvoorbeeld is het doopvont versierd met blauwe tegels. De Se is gebouwd op de resten van de moskee en werd in de periode van de Reconquista, eufemistisch de "herovering", ook daadwerkelijk gebruikt om zich terug te trekken tijdens de strijd.

In de tijd van de ontdekkingsreizen verwezen de versieringen op gebouwen naar de scheepvaart. Aha, daar doelde mijn man op: de manuelistische stijl. Dikke touwen, schelpen, zeemonsters, koraal en draken die in hun eigen staart bijten, je komt ze op veel plekken tegen: in Tomar, Batalha, het Hieronymusklooster in Lissabon (Mosteiro dos Jieroni.os) en Alcobaca. De manuel stijl, van 1490 tot 1540. Na de ontdekkingen van Vasco da Gama en Cabral werd Portugal welvarend door de handel in goud en specerijen. Koning Emanuel I werd een rijk man en liet veel bouwen.
Het was even wennen. Iets te stoer en grof, vond ik. Toen ik de mythische wezens zag, begon het voor me te leven. Elke zuil is anders. Vooral de geabstraheerde planten en dieren in allerlei vormen, spraken me aan.