Kunst ingelijst

Zo aan het eind van het jaar, duiken in de kranten de lijstjes op. Ik kijk terug. Mijn jaar was ook in cultureel opzicht, een rijk jaar. De lijstjes in de krant laten ook zien wat ik nog niet gezien en gelezen heb. Zo werd ik nieuwsgierig naar Paula Modersohn-Becker, een vroeg-expressionistische schilder en de eerste vrouw aan wie een museum werd gewijd. Er is een biografie over haar verschenen.

Bijna 25 blogs dit jaar. En waar gingen ze over? Over schilderijen voornamelijk, gezien in Toscane, over tentoonstellingen, een beetje over boeken, theater, opera en film.
Maar vrouwelijke schilders? Ik heb Sylvia Delaunay misschien eens genoemd en ik zag eindelijk Yayoi Kusama in Boijmans Van Beuningen.

X 

Het is even zoeken. Je loopt door een gangetje, opent een deur en dan sta je in een spiegelruimte met knuffels met polkadots van Yayoi Kusama 

Het ging wel over vrouwen: veel over Maria en ook over het motief van de heiligen. Vooral de twee Catharina’s, de ene uit Siena, de andere uit Alexandrië, kwamen langs.

De Santa Fina-kapel met prachtige fresco's van Ghirlandaio in San Gigminano

Delvaux schilderde vele vrouwen, roze en afstandelijk.

Ik besprak de onderwerpen die bij me opkwamen, maar na een half jaar ga ik eens verder kijken.
Op FB zag ik een mooie link over Louise Bourgeois. Ik las over de reuzenspinnen en wilgraag meer over haar weten. Temeer omdat ik ook op zoek was naar musea in San Francisco en haar daar ook weer tegen kwam. Geboren in 1912 en overleden in 2010 en tot op hoge leeftijd actief, zet ze een indrukwekkende periode neer. Ze zei: “ Art is not about art. Art is about life and that sums it up.” Opvallend, want de gangbare opvatting was destijds dat je in kunst geen verwijzing naar je leven maakte. Ik ga zeker naar haar kijken in San Francisco.

Veel zien wakkert het verlangen aan. Ik wil nog veel meer zien, lezen, maken.

Een schrijfvriend reageerde op mijn blogs met de opmerking: “O jee, je hebt een passie!” Tja en zoals dat gaat met passie, je wilt er meer van.

Dit jaar zijn deze blogs meer dan 1500 keer gelezen, met lezers uit vele landen van de VS tot Japan. Wat een eer! Komend jaar valt er weer veel te ontdekken en te genieten. Lezen jullie mee?

Je droomt over wat je nodig hebt. Tal R

Iets nieuws zien is vaak heel verfrissend. Aan bekende werken ben ik soms al gewend als ik ze ga zien.
“Ga eens naar Tal R”, zeiden ze op de cursus. Hm, wel eens van gehoord, maar nooit gezien, dat was een mooie aanleiding om zijn eerste grote overzichtstentoonstelling van deze Deen te zien.
Zalen vol met objecten, een op de kop hangende zebra, reuze-schilderijen met treinen, een zaal bomvol schilderijen, een soort doolhof met volle wanden, een tiental stralenschilderijen, die me deden denken aan schilderijen gemaakt met van die verfcentrifuges. Ik liep wat onwennig door de zalen. Er waren weinig bezoekers, los van een stel meiden die selfies maakten.

Een feest van kleur

Toen ik alles gezien had, kreeg ik zin om nog eens te kijken. Niet, zoals ik vaak doe, schilderij voor schilderij, maar zaal voor zaal. Het was of Tal R de zalen had ingericht met wilde kleuren, fauves! Van de ene zaal werd ik vrolijk, de ander bracht me terug naar de jaren ‘70, bij de zebra voelde ik me begaan met het dier. En toen ik me opgenomen voelde in de sfeer, kwam een aantal werken naar voren en vroeg mijn aandacht. Het schilderij van de kamer waar je de doden zag, aanwezig in hun afwezigheid.

Veranda, 2010. De doden zijn medebepalend voor de sfeer

Een dood lichaam, weerloos en mooi. Een paars reuze-ei met glitters, vrolijk en over-the-top in een zaal mer zachte geluidjes. De uitbundige kleuren die de zaal met honderden werken bij elkaar leek te houden. Tal R gebruikt het hebreeuwse woord koboljnik; hij werkt met restjes.

Ik kreeg een gevoel van vrijheid, van niet teveel nadenken, leven, gewoon maken wat dicht bij je staat.
Je struikelde bijna over de werken in de ene zaal, de andere zaal was bijna leeg. In een andere kon je op een bijpassende bank gaan zitten en een zaal was een route.
Later zag ik het interview met Tal R. Deze Deen vertelde dat hij in de zaak van zijn vader was gaan werken, maar dat het niks voor hem was. Hij ging kunst maken, voelde de noodzaak om het wezen van een trein te onderzoeken. En zonder zich in de techniek te verliezen, was hij hier jaren mee bezig en maakte de serie Habakuk. Hij maakt wat hij nodig heeft.

Tal R schildert wat hem bezighoudt. Ik zag invloed van Matisse, Picasso en Marlene Dumas, maar het was ook weer heel anders. Het werkte aanstekelijk. Maar zo makkelijk is dat niet.

Adieu Interessant Ik schilder zoals anderen een lunchdoos samenstellen, zegt Tal R.

Perspectief versus abstract

Waarom vind je een schilderij mooi? Vind je een schilderij mooi als het lijkt? Geniet je van de kleuren, vormen of de penseelstreken? Hoe realistisch wil je het hebben?
Dat vroeg ik me af toen me de geschiedenis van het perspectief werd verteld. Een wiskundige berekende hoe het perspectief werkte en Brunelesschi experimenteerde ermee bij de Doopkapel in Florence. Andere manieren van perspectief daargelaten, verspreidde het schilderen van perspectief zich als een olievlek. Het werd gebruikt om diepte te suggereren en voor het schilderen van verhalen van heiligen: voor iedere scène een plaatje geschilderd in een aparte ruimte.
In Pisa zag ik het leven van Catharina van Siena op zo'n manier weergegeven in het prachtige museum daar. En ik kijk altijd vol bewondering naar plafonds met duizelingwekkend hoge luchten of benen die eruit lijken te bungelen. Michelangelo was er goed in dat zie je in de Sixtijnse Kapel. Verbazingwekkend toch: tot dan toe was hij beeldhouwer en kreeg toen de opdracht om te schilderen en fresco's te maken.
De schilders vervolmaakten in de Barok de techniek. Ze schilderden geopende deuren die er niet waren en deden gebouwen groter lijken. En de beelden werden een en al beweging. Rome wemelt van het maniërisme en barok, bijvoorbeeld in de Villa Borghese.   Trompe l'euil zegt het ook, gezichtsbedrog. Een imaginaire koepel in de St. Ignazio; zuilen die bedrieglijk echt zijn of grisailles die op pleisterwerk lijken. Tegenwoordig zie je op Facebook streetartists die gapende gaten in een plein schilderen. Ze gaan verder in de lijn van Dali's smeltende klokken. Escher maakte oneindige trappen en vogels die in vissen overgingen. Je ziet het bij de realisten waar je een perzik vast lijkt te kunnen pakken die twee dimensionaal is.
Er ontstond weerstand tegen de perfecte technische beheersing in de Barok. Je werd misleid!
Een van de reacties leidde tot abstracte kunst. Een nieuwe vorm van puurheid. Een schilderij is een plat vlak, verf is verf, je ziet de penseelstreken, je voelt de intensiteit van de kleur. Met een schilderij geef je niet een beeld neer, maar laat je emotie zien of de schoonheid van vorm en kleur.
Ik moet daarom vaak glimlachen als mensen zeggen dat ze houden van schilderijen waarop ze kunnen zien wat het voorstelt. Dat doen die schilderijen nu juist niet.